Budowanie zespołu, cz.1
Zaktualizowano: 6 sie 2018
Procesy grupowe, czyli czy twój zespół naprawdę jest Zespołem?
W aspekcie budowania relacji interpersonalnych w zespole i efektywności osiągania celów ważnych jest kilka kwestii, o których menedżer powinien zdawać sobie sprawę.
Dzisiaj chcę zwrócić twoją uwagę na proces społeczny, tzw. proces grupowy, który zachodzi w każdej grupie ludzi, którzy przebywają ze sobą przed jakiś czas - a przede wszystkim, kiedy mają ze sobą współpracować.
Zanim przejdziesz dalej, zatrzymaj się na moment i wyobraź sobie grupę ludzi, którzy czekają razem na przystanku autobusowym. Stoją wspólnie nawet dosyć długo, być może kilka osób nawiązało kontakt z inną osobą czekającą na tym przystanku. Zauważają się, uśmiechają do siebie. Co ich łączy? Jaki jest ich cel - po co tam stoją? Czy ten cel jest ich wspólnym celem? Czy fakt, że stoją razem dłuższą chwilę i może nawet niektórzy ze sobą rozmawiają, i być może czekają na ten sam autobus… czy to już wystarczy, żeby powiedzieć, że mamy do czynienia z zespołem ludzi? Co musiałoby się stać, aby móc o nich powiedzieć, że ta grupa ludzi stworzyła zespół? Czym różni się grupa od zespołu?
Pracując w grupie, trzeba mieć świadomość, jakie procesy zachodzą i jak bogate jest spektrum różnych sytuacji, z którymi możemy się zetknąć menedżer podczas swojej pracy. Dynamika grupy (czyli to, jak grupa się rozwija) obejmuje szeroki wachlarz zjawisk i interakcji grupowych, do których zalicza się: indywidualne predyspozycje jej członków do działania w grupie, dynamikę stosunków interpersonalnych, siły środowiska zewnętrznego (np. sytuację w innych działach, procedury i kultura firmy, jej otoczenie zewnętrzne), cele i normy grupy, przywództwo, rozwój grupy w czasie (kto jaki ma staż pracy w tym zespole, jak częsta i duża jest rotacja pracowników). Grupa nie jest zwykłym zbiorem jednostek, tylko ma określone cechy charakterystyczne i stale zachodzą w niej różnorodne procesy i wzajemne oddziaływania.
W okresie, kiedy grupa ma szansę stać się zespołem, można zaobserwować różne fazy tego procesu grupowego, co jest ważne, gdyż zadania stojące przed menedżerem i jego zachowanie są związane z konkretną fazą. Proces grupowy przebiega niezależnie od osoby zarządzającej, więcej – jest ona częścią tego procesu, podlega mu, może go jednak także kształtować. Menedżer powinien mieć świadomość, że bardzo wiele od niego zależy. To on ustala rytm pracy i dynamikę grupy, od niego zależy, czy bardziej lub mniej skoncentruje się na wzajemnych relacjach istniejących pomiędzy członkami grupy, to on może pomóc członkom grupy przejść przez proces kształtowania się tego zespołu i zbudować jego efektywność.
Proces grupowy składa się z kilku faz. Istnieje też kilka modeli opisujących te etapy. Najbardziej rozpowszechniony jest model B. Tuckmana (1965), pierwotnie opisujący 4 fazy procesu grupowego: formowanie (ang. forming), docieranie (ang. storming), normowanie (ang. norming), współpraca (ang. performing)[1]:
Po latach Tuckman (Tuckman, Jensen, 1977) dodał jeszcze fazę piątą – zawieszenie (ang. adjourning).
Nie każda grupa przechodzi przez wszystkie fazy - często zbyt krótko funkcjonuje albo rozpada się z różnych innych przyczyn. Warto jest też wiedzieć, że cechą charakterystyczną procesu grupowego jest cykliczność jego faz.
Aby można było mówić o zespole:
grupę ludzi powinien łączyć ten sam jasno zdefiniowany cel i wspólne dążenie do jego realizacji (nawet kosztem własnych, indywidualnych celów),
powinna mieć wypracowany sposób komunikowania się,
kierować się wspólnymi normami i wartościami,
mieć do siebie zaufanie i szanować odmienność,
korzystać z różnorodności jaką niesie ze sobą praca z innymi ludźmi,
i konflikty wykorzystywać twórczo.
Skuteczne budowanie zespołu na każdym z etapów tego procesu wymaga od menedżera wiedzy na temat specyfiki poszczególnych faz i związanych z tym niezbędnych umiejętności menedżerskich. Zadania stojące przed menedżerem i jego zachowania są w dużej mierze związane z rozwojem grupy, ponieważ każda faza wymaga odpowiednich działań ze strony szefa tworzącego się właśnie zespołu. Jako menedżer możesz inicjować działania wspierające grupę do szybszego przejścia jej członków na etap normowania i współpracy. Możesz też jednak – podejmując niewłaściwe kroki lub w ogóle nie podejmując działań, blokować ten rozwój, a nawet „wypychać” zespół do wcześniejszych faz (wtedy zespół będzie się cofał do poprzednich etapów tego procesu lub tkwił w obszarze na dłuższą metę dla niego destrukcyjnym).
No więc, jak byś teraz odpowiedział na wcześniejsze pytania?
Jeśli zarządzasz już zespołem, zachęcam cię też do tego, abyś zastanowił się nad dwoma kwestiami:
1. na którym etapie rozwoju jest twój zespół?
2. i jakich umiejętności, wiedzy, podejścia potrzebujesz jako menedżer, aby wspierać swoich pracowników w przejściu przez kolejne etapy procesu grupowego i finalnie do zbudowaniu efektywnego zespołu?